بزرگنمايي:

خبر یزد - یزد- خراطی از جمله هنرهای دستی است که در روزگاری نه چندان دور، رونق داشت اما توسعه زندگی شهری و تمایل شهروندان به استفاده از وسایل امروزی موجب شد تا این هنر نیز مانند بسیاری از هنرهای قدیمی رو به فراموشی رود.

به گزارش ایرنا ، خراطی هنری است که پرداختن به آن از چند هزار سال قبل تا به حال در کشورهای مختلف رواج داشته و در ایران نیز به عنوان یکی از صنایع دستی در روستاها و شهرها سابقه‌ طولانی دارد.
این هنر به مدد علم و فناوری روز ، و به مرور زمان از حالت سنتی خارج شد و با استفاده از ابزار برقی برای تولید محصولات امروزی شکلی نوینی به خود گرفته ‌است.
پرداختن به این هنر به شیوه سنتی آن هم به عنوان یک شغل در بیشتر شهرهای ایران رواج داشت و هنرمندانی به آن مشغول بوده اند و از دسترنج خود زندگی می‌کردند و هم اکنون نیز به شیوه‌ای امروزی از آن کسب درآمد دارند.
در میبد از توابع استان یزد در روزگاری نه چندان دور در محله‌های مختلف شهر با توجه به نیازی که به وسایل تولید شده توسط فعالان این هنر بود ، همانند زیلوبافی و کاربافی و موتابی پرداختن به این رشته هنری رواج داشت .
تنها هنرمند خراط سنتی میبد
هم اکنون از میان کسانی که در میبد به این حرفه مشغول بودند ، می توان از « رضا طحاری مهرجردی» که تا به حال پیشه پدری خود را دنبال کرده و با وجود درآمد کم هنوز دست از این کار نکشیده ‌است یاد کرد.
او که 80 سال دارد کارش را سرمایه به جا مانده از پدرش می داند و در کنار کار کشاورزی به آن مشغول است.
این هنرمند میبدی که از پنج سالگی با حرفه پدرش آشنا شد و با کندن پوست نی در تامین هزنیه های زندگی کمک می‌کرد ، در گفت و گو با گزارشگر ایرنا گفت: زمانی در میبد پنبه کاشته می‌شد ، مردان به کاشتن این گیاه مشغول بودند و موقع رسیدن محصول زنان درحالی که لباس تمیز به تن داشتند با حضور در مزارع دانه های پنبه را از گیاه جدا می‌کردند.
وی افزود: بعد از آن محصول را به خانه آورده و به جداسازی آن از برگ و دانه می پرداختند و برای نخ ریسی آماده می کردند و از نخ آن برای تولید حوله ، چادر و لباس استفاده می کردند.
طحاری مهرجردی در ادامه اظهار کرد : زمانی زنان در شهر یزد پارچه‌هایی تولید می‌کردند و به واسطه وجود آن کارهای تجاری را انجام می‌دادند و تجار هم محصول کار آنها را ‌خریداری می کردند.
به گفته وی البته خراطان وسایل تهیه نخ از پنبه از جمله چرخ و « چخکون »و « ماسوره پیچ »و « چرخ پنبه » را تولید می‌کردند.
این هنرمند میبدی ادامه داد: در حال حاضر یکی از بانوان به نام شریف زاده چند سالی است با تعدادی کارگر ، مشغول فعالیت در حرفه کاربافی است و پشتکار خوبی هم دارد ساخت بعضی وسایل کار مانند ماسوره پیچ را به او سفارش می‌دهد.
وی از تولید مته در اندازه‌های مختلف، دسته هاون ، گوشت‌کوب چوبی ، دسته چاقو و اره و نیز گهواره کودک را از جمله وسایلی ذکر کرد که از سوی هنرمندانی که در خراطی فعالیت دارند؛ ساخته می‌شود.
این روزها افرادی تولید تعدادی چرخ‌های « ماسوره ورکنی » کوچک که به صورت تزئینی در خانه‌ها و یا در مکان های عمومی از آن استفاده‌ می‌شود برای ساخت به طهاری مهرجردی سفارش می دهند که برای رنگ و لعاب آن از 2 رنگ سیاه مخلوطی از قیر و رنگ قهوه ای از گیاه «اوشتک » استفاده می‌شود.
دستگاه ساده خراطی سنتی و طرز کار آن
این هنرمند خراطی با نشان دادن 2 کمان چوبی از ابزارکار که تسمه ای به آن متصل است، شیوه کار با دستگاه و تراش چوب و رنگ آمیزی را به گزارشگر ایرنا نشان داد که در انجام آن دست و پا در آن دخالت دارد.
طحاری ، همچنین از دستگاه تراشی که بیشتر با آن کار می‌کند، متشکل از 2 کنده چوب است که هر کنده میله‌ای خم شده ای در خود دارد و عمل تراش با حرکت رفت و برگشت کمان انجام می‌گیرد استفاده می کند.
به گفته وی دانه های رنگی گیاه «اوشتک » یادگار پدرش است که همچنان از آنها استفاده می‌کند و اگر بخواهد امروز تعدادی از آنها را خریداری کند باید هزینه زیادی برای آن بپردازد.
دستگاه دیگری هم در مغازه این هنرمند به چشم می خورد که مجهز به دینام است و به دلیل ساده بودن فقط یک کارکرد دارد، چون هنگام کار ذره‌های زیادی از چوب در هوا پراکنده می‌کند، کمتر با آن کار می‌کند.
طحاری مهرجردی برای تولید محصول با توجه به توان مالی مشتریان و سفارش دهندگان کالا از چوب درختان بید ،چندل ، کاج و گردو در کار خراطی استفاده می کند.
کار منصفانه
این هنرمند صنایع دستی میبد که در واقع آخرین نسل فعالان این عرصه است، برای کسب روزی حلال هنور کار می‌کند، گرچه او تنها تولید کننده کارهای سنتی خراطی در میبد است و محصول را با قیمت منصفانه در اختیار مشتریانش قرار می دهد، و هزینه های زندگی اش به سختی تامین می شود اما از آن راضی است.
این هنرمند میبدی بخشی از عمرش را با کار در نانوایی سپری کرد، گفت: پرداختن به خراطی در حال حاضر به دلیل درآمد کم مقرون به صرفه نیست و کسی هم حاضر به فعالیت در این حرفه نیست.
طحاری تصریح کرد: در حال حاضر کسی از کارش حمایت نمی کند؛ با توجه به درآمد کم در ای شغل، جوانان تحصیل کرده حاضر به فعالیت در این رشته چه به صورت سسنتی و یا حتی نوین با استفاده از وسایل نوین نیستند.
وی علت تداوم کار در این حرفه را عشق و علاقه و نداشتن سرمایه برای فعالیت در دیگر حرفه ها عنوان کرد.
این هنرمند میبدی حاضر به پذیرش شاگرد نیست و علت آن را درآمد کم در این حرفه عنوان کرد وی بر این عقیده است، روزگار تغییر کرد، فرزندان ما برای آینده بهتر باید در رشته های مورد نیاز روز جامعه تحصیل کنند.
او در ادامه گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) محل کارش را تجارتخانه‌ ای توصیف کرد که با باز کردن در آن هر روز با مردم و کاسبان محل در ارتباط است.
به گفته رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری میبد وسایل کار شعربافی، حلاجی ، نی قلیان و گهواره کودک با استفاده از چوب درختان گردو ، نارون و توسکا ساخته می‌شود.
رسول مشتاقیان افزود: به دلیل صنعتی شدن و شکل نوین ابزار ریسندگی ، موتابی و حلاجی دیگر کمتر نیاز به استفاده از وسایل ساخته شده با هنر خراطی سنتی است.
خراطی سنتی میبد به شماره 102، 22 اسفند سال 95 در فهرست آثار ملی ثبت شده‌ است.
میبد صنایع دستی دیگر مانند زیلوبافی ، کاربافی ، موتابی ، چلنگری و سفال و سرامیک دارد.
برچسب‌ها
میبد یزد وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی