خبر یزد -

ایسنا/یزد استاد «جلیل شاهی» بنیانگذار دانشگاه یزد یکی از مشاهیر و چهره‌های نام‌آوار در قید حیات استان یزد و ایران است که طی هشت دهه زندگی خود، خدمات ارزنده و فراوانی به به جامعه علمی و مهندسی کشور ارائه کرده است.
«حسین مسرت» نویسنده و پژوهشگر یزدی در گفت‌وگو با ایسنا از استاد شاهی به عنوان یکی از مشاهیر نامی استان یزد یاد کرد و راجع به زندگی‌نامه وی اظهار کرد: جلیلی شاهی در شب یلدای 1317 هجری شمسی در محله خرمشاه یزد در خانواده‌ای مسلمان و متدیّن متولّد شد و تحصیلات ابتدایی را در دبستان هدایت واقع در همین محلّه در اوّل مهر 1325 هجری شمسی آغاز کرد و در خرداد 1331 به پایان برد.
وی با بیان این که جلیل شاهی دوره‌ی شش ساله‌ی دبیرستان را که از مهر 1331 هجری شمسی آغاز کرده بود، در دبیرستان ایرانشهر گذراند، یادآور شد: دبیرستان ایرانشهر در آن سالها با حضور مدیریتی قوی و معلمینی متعهد و باسواد همچون حسین محبوبی اردکانی، ابوالقاسم قلمسیاه، مرتضی کشوری، عبدالحسین مصحفی و شمس الدّین خرّمی، دوره‌ی طلایی خود را می‌گذراند.
این نویسنده‌ی یزدی به اخذ دیپلم ریاضی توسط این دانش‌آموز ممتاز در تمام دوران تحصیل از این دبیرستان در سال 1337 اشاره و اضافه کرد: شاهی در همان سال با شرکت در کنکور، یکی از دو نفر فارغ‌التحصیل رشته‌ی ریاضی بود که در رشته‌های مهندسی قبول شد. وی تحصیلات خود را در رشته‌ی مهندسی راه و ساختمان در پلی‌تکنیک تهران( دانشگاه صنعتی امیر کبیر) در سال 1337 آغاز و در سال 1341با موفّقیّت و با اخذ کارشناسی ارشد فارغ‌التحصیل شد.
وی با بیان این که جلیل شاهی پس از فارغ‌التحصیلی در تاریخ 28 اسفندماه 1341 به عنوان مربّی به استخدام دانشسرای عالی صنعتی وابسته به سازمان فنی و حرفه‌ای کشور در آمد، گفت: هدف اصلی دانشسرای‌عالی صنعتی که در همان سال 1341 فعالیّتهای خود را در نارمک(محل فعلی دانشگاه علم و صنعت ایران) آغاز کرده بود، تربیت دبیر فنی برای هنرستان‌ها و آموزشگاه‌های فنی بود. البته بعدها با تغییراتی به ترتیب به هنرسرای عالی، دانشکده‌ علم و صنعت ایران و دانشگاه علم و صنعت ایران با هدف تربیت مهندس در رشته‌های گوناگون فنی و مهندسی تغییر نام و ماهیّت داد.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: جلیل شاهی، نخستین مهندس راه و ساختمانی بود که به استخدام این مؤسسه درآمده بود لذا علاوه بر تدریس، برای سال‌ها مسئولیت‌های متعدّد و زیادی را در زمینه‌های ساخت و ساز و عمرانی این مؤسسه‌ی نوپا بر عهده گرفت و نخستین موضوع یا درسی که تدریس و ارائه داد؛ روش‌های اجرای ساختمان بود و نخستین کتاب خود را نیز با عنوان اجزای ساختمان در سال 1352 هجری شمسی در همین زمینه تالیف کرد که بعدها تجدیدنظر شده این کتاب در دانشگاه یزد به چاپ رسید و هم‌اکنون چاپ سیزدهم آن در دسترس و هنوز هم یکی از نادر کتاب‌های دانشگاهی در این زمینه محسوب می‌شود.
مسرت ضمن اشاره به این موضوع که دکتر شاهی رشته‌ی راه و ساختمان(مهندسی عمران) دانشگاه علم و صنعت ایران را راه‌اندازی کرد و برای چندین سال رئیس این دانشکده بود، تصریح کرد: رشته‌ی معماری این دانشگاه نیز توسط دکتر شاهی راه‌اندازی شد و همزمان با ریاست دانشکده راه و ساختمان، تا سال 1352 که برای ادامه تحصیل عازم خارج از کشور شد، ریاست این رشته را نیز بر عهده داشت.
وی متذکر شد: جلیلی شاهی توانست در مدت تصدی این مسئولیت‌ها، تعداد قابل توجّهی از بهترین فارغ‌التحصیلان ایرانی خارج از کشور را به عنوان اعضای هیئت علمی این دو رشته به همکاری دعوت کند و به پشتوانه‌ی همین اعضای علمی، دانشکده‌ی عمران دانشگاه علم و صنعت ایران برای سال‌ها در ردیف بهترین‌ دانشکده ها در سطح کشور بوده است. البته در حالی که بعد از انقلاب، دانشکده‌ی عمران بیشترین اعضای علمی خود را حفظ کرد، شوربختانه، دانشکده‌ی معماری بیشتر هیئت علمی خود را از دست داد. 
این محقق فرهنگی در استان یزد در ادامه به عزیمت دکتر شاهی در سال 1352 هجری شمسی به انگلستان برای ادامه‌ی تحصیل در رشته‌ی مهنسی ترافیک و برنامه‌ریزی دانشگاه برادفورد اشاره کرد و افزود: او سرانجام دکترای خود را در سال 1356 در رشته‌ی راه و ساختمان با گرایش مهندسی ترافیک و برنامه‌ریزی اخذ و بلافاصله به ایران مراجعت و در دانشگاه علم و صنعت ایران مشغول شد.
وی ادامه داد: دکتر شاهی پس از چند ماه ابتدا به مدیریت بودجه و تشکیلات و سپس به معاونت اداری و مالی دانشگاه علم و صنعت منصوب شد و با شناخت و اعتماد متقابلی که بین او و افراد اعم از اعضای هیئت علمی و کادر اداری وجود داشت، توانست به وضعیت تا حدودی نابسامان آن زمان دانشگاه که به عللی چون اختلافات فردی و مدیریتی پدید آمده بود، به سرعت سرو سامان دهد.
مسرت با اشاره به انتخاب دکتر شاهی به عنوان رئیس دانشگاه علم و صنعت پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 و بنا به درخواست و تأیید دانشجویان، اعضای هیئت علمی و کادر اداری با پیشنهاد به وزیر وقت علوم، تاکید کرد: دکتر شاهی تنها مسئول ارشد یک سازمان یا دانشگاه بود که پس از انقلاب به ریاست سازمان خود انتخاب شد و تا انقلاب فرهنگی و تعطیل شدن دانشگاه‌ها به وظایف خود ادامه داد ولی چند ماه پس از انقلاب فرهنگی و تعطیل شدن دانشگاه‌ها، به اصرار خود از این سمت استعفا داد.
به گفته‌ی این محقق یزدی، دکتر شاهی پس از انقلاب فرهنگی و تعطیل شدن دانشگاه‌ها در ستاد انقلاب فرهنگی و وزارت علوم وآموزش عالی مشغول شد و مسئولیت‌های متعددی از جمله عضویت در شورای بازگشایی و نوگشایی دانشگاه‌ها، رئیس گروه برنامه‌ریزی فنی و مهندسی، رئیس شورای هم‌آهنگی انتقال، عضو شورای عالی برنامه‌ریزی و نماینده‌ی شورای عالی انقلاب فرهنگی در شورای گسترش آموزش عالی را بر عهده گرفت.
وی با اشاره به پیگیری‌های دکتر شاهی در موضوع تأسیس و راه‌اندازی دانشگاه یزد در وزارت علوم و شورای انقلاب فرهنگی بنا به درخواست «حبیب الله بیطرف» استاندار وقت یزد در سال 1365، اظهار کرد: او در تاریخ 11بهمن‌ماه 1365 با حکم دکتر «محمّد فرهادی» وزیر علوم و آموزش عالی، مسئول راه اندازی دانشگاه یزد شد و پس از فراهم آوردن مقدّمات و شرایط لازم که به کمک استاندار و همیاری مرحوم حجت الاسلام والمسلمین «محمّد علی صدوقی» امام جمعه‌ی وقت یزد، وزیر و مسئولان ذیربط وزارت علوم و آموزش عالی انجام داد، در سال 1367 به ریاست دانشگاه یزد انتخاب شد و پس از قریب هشت سال فعالیت مؤثر و سازنده در این سمت، با معرفی دکتر «محمد علی برخورداری» معاون آموزشی دانشگاه یزد به وزارت علوم، به عنوان جانشین خود، در سال 1374 استعفا داد.
مسرت با اشاره به انتخاب دکتر شاهی به عنوان سرپرست کمیسیون ملّی یونسکو در ایران با حکم وزیر علوم و آموزش عالی در همان سال، ادامه داد: شاهی پس از قریب دو سال، به پیشنهاد وزیر و تصویب هبأت وزیران وقت به عنوان نخستین دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو در ایران، پس از انقلاب اسلامی انتخاب شد و پس از پنج سال فعالیت در این سمت در سال 1381 برای استفاده از فرصت مطالعاتی عازم استرالیا شد.
وی با بیان این که شاهی پس از اتمام فرصت مطالعاتی و بازگشت به ایران در دانشگاه علم و صنعت ایران به تدریس و تحقیق مشغول شد و از آن به بعد هیچ مسئولیت دولتی دیگری را پذیرا نشد، گفت: او از این پس بر فعالیت‌های اجتماعی، تخصصّی و حرفه‌ای خود افزود و با عضویت و قبول پاره‌ای مسئولیت‌ها با انجمن‌های علمی و پژوهشی غیردولتی همچون انجمن پژوهش‌های آموزشی، انجمن مهندسین حمل و نقل و ترافیک، جمعیت توسعه‌ی علمی ایران و عضویت در هیئت تحریریه مجلات و فصلنامه‌های علمی و پژوهشی، همکاری مؤثّر داشته و دارد.
وی همچنین عنوان کرد: شاهی که در زمینه‌ی تخصّص حرفه‌ای خود، مهندسی و برنامه‌ریزی حمل و نقل و ترافیک، در سطح کشور شاخص و از چهره‌های ماندگار است، یکی از نخستین شرکت‌های مهندسین مشاور در ایران در این زمینه‌ی تخصصّی به نام مهندسین مشاور طرح هفتم را قریب سی سال پیش تأسیس و بنیان نهاد و تا پایان سال 1395 به مدت 15 سال به عنوان عضو هیئت مدیره و مدیر عامل این شرکت که با رتبه‌ی یک از سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در زمینه های راهسازی و حمل و نقل و ترافیک فعالیت دارد، بود.
مسرت ابراز کرد: شاهی که طی سه دوره‌ی متوالی از اعضای هیئت مدیره‌ی جامعه‌ی مهندسین مشاور کشور و نماینده‌ی گروه‌های ترافیک و حمل و نقل و راه و راه‌آهن این جامعه بوده است، همچنین عضویت هیئت مدیره‌ی نظام مهندسی ساختمان استان تهران در دوره‌ی دوم را در کارنامه خود داراست.
وی تاکید کرد: دکتر شاهی به عنوان بنیانگذار رشته‌های مهندسی راه و ترابری و برنامه‌ریزی حمل و نقل، نوشته‌ها و کتاب‌های متعددی بالغ بر 13 عنوان را در این زمینه تألیف و ترجمه کرده و در اختیار دانشجویان، متخصصان و علاقه‌مندان این رشته قرار داده است که از آن جمله می‌توان به تألیف کتاب مهندسی ترافیک که در سال 1367 در مرکز نشر دانشگاهی به چاپ رسیده و هم‌اکنون چاپ دوازدهم آن در دسترس است و پس از گذشت قریب 30 سال از تاریخ نخستین چاپ آن، کماکان به عنوان معتبرترین و رایج‌ترین کتاب درسی دانشگاهی در این زمینه است، اشاره کرد.
مسرت خاطرنشان کرد: بنیانگذار دانشگاه یزد با عضویّت در هیئت امنا، به جز یکی دو دوره، ارتباط خود را پیوسته با این دانشگاه حفظ کرده و این ارتباط و همکاری به ویژه در چند سال اخیر با تشکیل بنیاد حامیان دانشگاه یزد که یکی از اعضای هیئت مؤسّس آن بوده است و انتخاب وی به عنوان رئیس هیئت امنای این بنیاد، بیش از پیش افزایش یافته است. 
وی با اشاره به برخی از اقدامات موثر دکتر شاهی، از آن جمله به پیاده کردن طرح بسیار موفّقیت آمیز و کارآمد مجتمع‌های دانشگاهی در دانشگاه یزد برای نخستین بار در ایران اشاره کرد و گفت: هرچند متأسفانه بعدها ظاهراً به علت محدودیت‌های تشکیلات اداری استخدامی، این تشکیلات تا حدودی به هم خورد ولی خوشبختانه اخیراً وزارت علوم تحقیقات و فنآوری آن را با عنوان پردیس البته با کاستی‌هایی تصویب کرده و در دانشگاه‌های جامع کشور از جمله دانشگاه یزد هم به‌ نوعی پیاده شده است.
وی همچنین به استقرار رشته‌های معماری و هنری مجتمع هنر در بافت کهن و سنّتی یزد اشاره و اضافه کرد: این طرح که با پاره‌ای مخالفت‌ها در ابتدا روبرو شد، بعدها به الگویی برای برخی از دانشگاه‌های دیگر کشور مانند دانشگاه هنر اصفهان و دانشکده معماری دانشگاه سهند تبریز تبدیل شد.
این نویسنده و محقق بنام یزدی از جذب قابل‌توجّه کمک‌های مردمی توسط دکتر شاهی برای توسعه دانشگاه یزد نیز یاد کرد و گفت: با استفاده از این کمکها دانشگاه یزد توانست در 10 سال نخست بنیان خود بیش از 30 هزار مترمربّع فضای آموزشی و خوابگاه دانشجویان(بویژه خوابگاه دختران) را صرفاً از راه این کمک‌ها فراهم و آماده بهره‌برداری سازد.
وی تصریح کرد: دانشگاه یزد شاید تنها دانشگاهی در کشور باشد که از ابتدا تمام دانشجویان دختر غیربومی آن از بدو تحصیل در دانشگاه تا پایان آن باید در خوابگاه‌های وابسته به دانشگاه واقع در ساختمان دانشگاه ساکن باشند و تنها با پذیرش والدین خود می‌توانند در بیرون از خوابگاههای دانشگاه ساکن شوند. این سنّت که از آغاز کار دانشگاه بنیان گذاشته شد، کماکان ادامه دارد.
وی به جذب و گزینش شمار قابل‌توجّهی از مستعدترین فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد رشته‌های گوناگون از دانشگاههای تراز اوّل کشور و اعزام بیشتر آنها برای ادامۀ تحصیل به خارج از کشور نیز به عنوان اقدامات شاخص دکتر شاهی اشاره و بیان کرد: این کار از روزهای اول با شناسایی دانشجویان به‌طور عمده یزدی، در دانشگاه‌ها آغاز شد. بیشتر افراد جذب‌شده که شخصاً آقای دکتر شاهی با آنها مصاحبه و انتخاب کرده از دانشجویان و یا فارغ‌التحصیلهای با استعداد و زبده‌ی یزدی دانشگاه‌های نام‌آور کشور و باانگیزه فراوان بودند.
مسرت در پایان پایه‌گذاری جشن‌های ازدواجهای دانشجویی در دانشگاه یزد را نیز جزو دیگر فعالیت‌های شاخص این چهره سرشناس علمی استان یزد برشمرد و با این توضیح که سنّت مذکور در حقیقت از دانشگاه تربیت معلّم یزد که در دانشگاه یزد ادغام شد، نشأت گرفته است، بیان کرد: این مراسم هرساله با کمک خود دانشجویان و انجمنها و تشکّل‌های دانشجویی و کمک و مشارکت والدین و خویشان آنها و شمار قابل ‌توجّهی از بزرگان و مدیران استان، با شور و علاقه‌ای زیاد به اجرا درمی‌آمد و بعدها این ابتکار موفّقیت‌آمیز و در عین‌ حال فرهنگی- مذهبی موردتوجّه دیگر دانشگاههای کشور قرار گرفت.
انتهای پیام