چاپ

خبریزد- نام کویر و بیابان تداعی‌گر خشکی، بی‌آبی، خار، شتر، طوفان و شن است؛ بافق از مناطق گرمسیری، خشک و بیابانی استان یزد به شمار می آید و با وجود آن که زندگی مدرن همچون مناق دیگر در این شهرستان نیز جریان دارد اما هنوز شترداری و پرورش شتر بخشی از زندگی مردم این دیار محسوب می‌شود.

از قدیم مردم بافق از شتر برای حمل و نقل و کارهای مازاری مثل خرد کردن نمک ،جو ، گندم و ارزن و همچنین تهیه بلغور استفاده می‌کردند.

مقاومت شتر در برابر گرما و تشنگی
شتر با مردم کویر خو گرفته و چون مردمان این سرزمین، سرسخت و مقاوم است و پهنه کویر را به تسخیر خود در آورده و با شرایط اقلیمی گرم و سوزان و خوردن علف های شور سازگاری دارد.

این حیوانِ نیرومند و تنومند و با توان بالا از خانواده نشخوارکننده و با دست و گردنی دراز، بر پشت خود یک کوهان دارد که ساختارش از پیه و چربی است.

این کوهان، شتر را در شرایط سخت و کمبود آب و علف یاری می‌دهد و چون ذخیرگاه مواد غذایی و نگهدارنده آب و چربی در خود است در چنین شرایطی شتر از ذخیره کوهان خود استفاده می‌کند و چند هفته بدون آب و عذا دوام می آورد.

شیر شتر نیز نوشیده می ‌شود و خواص دارویی بسیار دارد که پزشکان برای کاهش قند خون تجویز می کنند، ولی این حیوان بیشتر کاربرد بارکشی داشته و اکنون پشم و پوستش نیز برای ریسندگی، پارچه ‌بافی و کفش ‌دوزی کاربرد دارد.

تغذیه شتر متکی به مراتع
شترها معمولا تغذیه دستی نمی شوند و اغلب برای تغذیه متکی بر مراتع هستند هرچند که در برخی از پرواربندی ها شتران تغذیه دستی هم می شوند و برای فربه شدن علوفه دستی به آن‌ها داده می‌شود.

فاصله شهر بافق تا مرتع حدود 40 کیلومتر است که این حیوان باید این مسیر را بپیماید تا به علوفه برسد، بهره برداران بافقی شتران خود را اول بهار به مراتع می رسانند و تا فصل زمستان، در چراگاه می‌مانند و هر از گاهی با موتورسیکلت به آنها سر می زنند تا گم یا به جاده نزدیک نشوند زیرا تصادف این حیوان با خودروها خاطرات تلخی از مرگ و میر انسان‌ها دارد.

طی 10 سال گذشته بطور متوسط هر سال یک نفر بر اثر سانحه رانندگی برخورد با شتر در جاده های ورودی و خروجی شهرستان بافق کشته شده اند.

شترانی که در مراتع رها می شوند شب هنگام به خاطر نور چراغ خودروها ، به جاده های پر ترافیک نزدیک و باعث بروز تصادفات دلخراش منجر به فوت می شوند.

در یکی دو سال گذشته که امور دام جهاد کشاورزی طرح ساماندهی این حیوانات را اجرایی کرده و بهره برداران هم باید دیه افراد متوفی ناشی از برخورد با شتر را بپردازند، مراقبت بیشتری صورت می‌گیرد تا از بروز تصادف جاده ای با شتران جلوگیری شود.

پرورش این حیوان در بافق در مراتع و پرواربندی در آغل ها، فقط به خاطر تولید گوشت قرمز است و چون گوشت آن گرم مزاج است مشتریان زیادی دارد و در نتیجه بهره برداران از فروش گوشت شتر سود می برند، این خاصیت گرم گوشت شتر سبب شده که ذبح این حیوان در فصل پاییز و زمستان انجام شود.

مردمانی که از این دیار برای کار یا زندگی به شهرهای تهران و کرج مهاجرت کردند در فصل سرد سال سفارش میدهند تا اقوامشان گوشت شتر خریداری و برای آنها بفرستند، برخی نیز در ایام تعطیلات نوروز که برای دید و بازدید به زادگاه خود سفر می‌کنند هنگام بازگشت، گوشت شتر، مهمترین سوغات است که از سوی آنها خریداری می‌شود.

در دین اسلام گوشت شتر حلال است، اما ذبح آن با دیگر حیوانات حلال گوشت متفاوت است و آن را «نحر» می‌کنند یعنی در سینه آن کارد می زنند و اگر سر آن را مانند گوسفند قبل از نحر ببرند، گوشت آن حلال نیست.

شتر عامل آسیب رسانی به مراتع
برخی از کارشناسان شتر را از عوامل آسیب رسانی به مراتع و پوشش گیاهی می دانند اما شتر داران کمبود میزان بارندگی سالانه و کم آبی در مناطق خشک و بیابانی و همچنین وزش بادهای شدید و طوفان های موسمی را از مهمترین عوامل تخریب مراتع عنوان می‌کنند.

یکی از شترداران گفت: در حقیقت فشاری که از طرف گوسفند و بز بر مراتع وارد می شود به مراتب بیشتر از خسارتی است که از طرف شترها بر مراتع وارد می‌شود.

ماشاالله میرحسینی ،پرورش شتر را مقرون به صرفه خواند و افزود: این حیوان کم توقع است و هر نوع گیاهی که به مزاق برخی حیوانات علفخوار خوش نمی آید شتر می پسندد و از آن تغذیه می کند.

وی اظهار کرد: شترها باعث تخریب مرتع نمی شوند چون آنها دائم در حال حرکت هستند و یک جا توقف نمی کنند که آن محدوده تخریب و آسیب رسانی شود.

یکی دیگر از پرورش دهندگان شتر هم گفت: در برخی مواقع شتر برای مرتع مفید است چون برخی درختچه های نیمه خشک را هرس می‌کند و سال های بعد تبدیل به درختچه ای نو و پر از شاخ و برگ می‌شود.

اکبر شیری افزود: شترها یک بوته را کامل نمی خورند و در حین حرکت به چرا مشغولند و از هر بوته مقداری تغذیه می کنند و به راه خود ادامه می‌دهند.

واگذاری 50 هکتار اراضی دولتی به دامپروری‌ها

به گفته‌ مسوول امور دام ، طیور و شیلات مدیریت جهادکشاورزی بافق امسال 50 هکتار زمین‌های دولتی به متقاضیان پرواربندی دام در چارچوب طرح « پهنه خودگردان» به متقاضیان و فعالان این حوزه واگذار شده است.

عبدالرضا خلیلی به ایرنا گفت: هم اکنون 2 هزار و 100 نفر شتر در مراتع و 400 نفر هم در پروار بندی‌های این شهرستان پرورش داده می‌شوند.

وی به مقاوم و سازگاری این حیوان با مناطق کویری و گرم و خشک اشاره کرد و افزود: شتر در مزارع و مراتع که علف های شور و کم آبخواه می روید تغذیه می‌کند و به حیات خود ادامه می دهد.

این مسوول شتر را از کم توقع ترین حیوانات برشمرد و اظهارکرد: این حیوان مفید در منطقه گود گوار، آریز،حسن آباد و صادق آباد که از مناطق شورزار شهرستان بافق است، چرا می‌کند.

مسوول امور دام وطیور و شیلات جهاد کشاورزی بافق خاطر نشان کرد : هم اکنون بیش از 65 بهره بردار بافقی در این شهرستان به پرورش شتر مشغول هستند.

خلیلی یاد آور شد: برای نخستین بار در کشور ایستگاه تحقیقات شتر بافق در سال 70 با هدف تعیین خصوصیات بیولوژیکی شترهای یک کوهانه، ارزیابی توان تولیدی شتر و ارائه راه‌کارهای مناسب به‌منظور افزایش درآمد شترداران شروع به‌کار کرد.

این مسوول اضافه کرد: چون این ایستگاه یک ایستگاه مرکزی تحقیقات شتر است در واقع می‌تواند نتایج تحقیقات آن در سطح ملی و بین‌المللی قابل توسعه باشد.

وی همچنین افزود: نخستین مزرعه و همایش ملی شتر تک‌کوهانه کشور با حضور کارشناسان وزارت جهادکشاورزی و 16 استان کشور سال 98 در مرکز تحقیقات شتر ایران در بافق برپا شد.

به گفته خلیلی، هدف از برگزاری این همایش ارایه یافته های ناشی از آموزش و تحقیقات برای شیوه نگهداری شتر در مرتع و پرواربندی اعلام شدکه در نشست‌های تخصصی در قالب سخنرانی، بروشور و پوستر به شترداران عرضه شد.

تولید سالانه 618 تن گوشت قرمز در بافق
همچنین مدیر جهاد کشاورزی بافق در خصوص رونق و شکوفایی صنعت تولید گوشت قرمز در شهرستان گفت: تعداد 20 واحد پرواربندی صنعتی و نیمه صنعتی و 120 واحد پرواربندی سنتی در منطقه فعال است و در حال حاضر سالانه 618 تن گوشت قرمز در این واحدها تولید می‌شود.

علی اکبر رحمتیان افزود: در این واحدها سالیانه 18 هزار راس دام سبک و یک هزار و 500 دام راس سنگین ( گاو، گوساله و شتر) برای تامین گوشت قرمز پرورش داده می شوند.

به گفته وی، این تعداد دام از گله‌های مرتعی شهرستان و نیز واحدهای دامداری موجود در مزارع شهرستان تامین می‌شود.

این مسوول سرانه مصرف گوشت قرمز در کشور را 11 تا 12 کیلوگرم ذکر کرد و گفت: این عدد در استان یزد 15 تا 17 کیلوگرم است با توجه به افزایش قیمت گوشت و کاهش قدرت خرید اقشار کم درآمد و نیز آسیب پذیر، سرانه مصرف گوشت قرمز در استان و این شهرستان رو به کاهش است.

اشتغال در حوزه پرورش دام گوشتی

رحمتیان تصریح کرد: تاکنون در حوزه پرواربندی و پرورش دام های گوشتی، برای 170 نفر اشتغال مستقیم ایجاد شده است و 250 نفر هم به طور غیرمستقیم در این عرصه مشغول به کار هستند.

به گفته وی در سال99 خورشیدی، هزار و 271 تن شیرخام، چهار تن پشم، 6 تن «کرک و مو» در دامداری‌های سبک مرتعی بافق تولید و روانه بازار مصرف شد که به طور میانگین این میزان تولید نسبت به مدت مشابه سال ماقبل در شهرستان بافق 15 درصد رشد دارد.

بافق در منطقه گرم و خشک ناحیه مرکزی ایران قرار دارد، مردم علاوه بر فعالیت‌های کشاورزی شاهد رونق فعالیت های معدنی در این شهرستان هستند، منطقه از لحاظ اندیس های معدنی غنی است، مهمترین آن را می توان سنگ آهن، فسفات، سرب و روی نام برد و رگه های از اورانیوم را می توان در آن مشاهده کرد که در حال حاضر زندگی 75 درصد جمعیت شهرستان از طریق کار در معادن تامین می شود.

از مجموع 850 هزار هکتار مساحت بافق، 240 هزار و 237 هکتار آن بیابان، 300 هزار هکتار مرتع ، 2 هزار و 400 هکتار جنگل طبیعی و 700 هکتار نیز جنگل دست کاشت است.

وسعت اراضی بافق افزون بر یک میلیون هکتار است که 92 درصد آن عرصه‌های منابع طبیعی و بقیه عرصه‌های شهری و روستایی است.

شهرستان 52 هزار نفری بافق در فاصله 110 کیلومتری جنوب شرق شهر یزد قرار دارد.